अत्तरिया - सुदूरपश्चिम बासीको मौलिक सांस्कृतिक पर्वको रुपमा मनाईंदै आएको बिसु पर्वको यस बर्ष भने घर भित्र सिमित हुने भएको छ । कोरोना भाइरस (कोभिड(१९) का कारण विश्व नै आक्रान्त भैरहेको बेला नेपालमा पनि लकडाउनका जारी रहदा यस बर्ष सुदुरप्श्चिमेली बासीहरुको बिसु पर्व घरभित्र सीमित हुने भएको हो ।
नयाँ बर्ष संगै सुदूरपश्चिम प्रदेशमा बिषेश हर्षउल्लासका साथ मनाइदै आएको बिशु बर्षको यस बर्ष भने कुनै रौनक छाएको छैन । देशभरमा अहिले सम्म कोरोना(कोभिड(१९) संक्रमणबाट सुदूरपश्चिम प्रदेश बढी प्रभावित बनेको छ ।
त्यसैले पनि सुदूरपश्चिमबासी बढी त्रासमा बाँचिरहेका छन् । कोरोना(कोभिड(१९) को त्रासले र लकडाउनका कारण अहिले सुदूरपश्चिमका सबै नौ बटा जिल्लाहरु सुनसान रहेका छन् । स्थानीय तहले बिसु पर्व घरमै बसेर मनाउन स्थानीय बासीलाई अनुरोध गरेका छन् ।
विशेषगरी सुदूरपश्चिमका पहाडि जिल्लामा धुमधामसाथ मनाइने यो पर्व कोरोना भाइरस (कोभिड(१९) का कारण घरभित्रै मात्र मनाउन स्थानीय सरकारले अनुरोध गरेका हुन् । डोटीको सायल गाउँपालिकाले विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, ’नजिकै आइरहेको बिसु पर्व (नयाँ वर्ष २०७७को पहिलो दिन) मा मेला र भेला नगरी घरभित्रै बसेर मनाउन हुन सबैलाई अनुरोध गरिन्छ ।’
विज्ञप्तिमार्फत अनावश्यक भीडभाड नगर्न र सामाजिक दूरी कायम राख्न पनि अनुरोध गरिएको छ । भारतमा मजदुर गर्दै आएका सुदूरपश्चिम बासी बिसु पर्व मनाउने भन्दै घर फर्केका थिए । तर उनीहरु अहिले कोरोना संक्रमणका कारण सयौंको संख्यामा क्वारेन्टाइनमा बसिरहेका छन् भने हजारौंको संख्यामा सुरक्षित साथ आ(आफ्नो घरमै बसिरहेका छन् ।
कयौंको समय यसपालिको बिसु पर्वमा क्वारेन्टाइनमै बित्ने भएको छ भने कयौंको घरभित्रै बसेर ।’ विशेषगरी सुदूरपश्चिममा बिसु पर्व हरेक वर्षको अन्तिम दिन र नयाँ वर्षको पहिलो दिनगरी दुई दिनसम्म मनाउने प्रचलन रहेको छ ।
के हो बिंशु पर्व
यो पर्व बैशाख एक गते मनाउने प्रचलन रहेको छ। देवरभाउजू, नन्दभाउजू र सालीभिनाजुहरूले एकआपसमा सिस्नुपानी छ्यापेर यो पर्व मनाइन्छ। देवर नहुने र नन्द नहुने भाउजू, भाउजू नहुने देवर, भिनाजु नहुने साली र साली नहुने भिनाजुले बिसु तिहारको दिनमा आफैंले भए पनि शरीरमा सिस्नो लगाउनुपर्ने परम्परा छ। हरेक वर्ष विसु पर्वमा मिठा–मिठा खानाका परिकार पकाउने र सिस्नो लगाउने प्रचलन रहिआएको छ । बिसुका दिन सिस्नो लगाउँदा वर्षभरी शरीरमा कुनै पनि रोग नलाग्ने विश्वास गरिन्छ ।
विशेष गरी देवर–भाउजुबीच सिस्नो लगाउन जुहारी नै चल्छ । तर, पछिल्लो समय भने बिसु पर्वमा सिस्नो लगाउने चलन बिस्तारै कम हुँदै गएको छ । विसुको अवसरमा देउडा खेल्ने, विभिन्न प्रतियोगिता सञ्चालन गरी रमाइलो गर्ने गरिन्छ । बिसु पर्वको दिन शरीरमा सिस्नो लाउँदा छालामा भएका खटिरा निको हुने र छालासम्बन्धी रोग निर्मूल हुने जनविश्वास रहेको छ ।
बिसु तिहारमा महिलाहरूले पुतला नाच खेल्ने रा पुरुषहरूले बिसु बाघ बनाएर दौडाउने गर्छन्। केही दिनपहिलेदेखि नै अछाम, बाजुरा लगायत जिल्लाका गाउँमा महिलाले पुतला खेल सुरु गरेका थिए। बिसु तिहारकै दिन कुलदेवताको पूजा गरी 'गतानी डुब्का' (स्थानीय खानाको परिकार) पकाएर खाने चलन छ।
हिन्दू सम्राट विक्रमादित्यको पराक्रम र जन्मोत्सवको खुसीयालीस्वरूप पौराणिककालदेखि नै यो पर्व मनाउने गरिएको विश्वास गरिन्छ। सूर्यले पृथ्वीको परिक्रमा वैशाख १ गते पूरा गरेको विश्वासमा पनि यो पर्व मनाइने गरेको किंवदन्ती छ। नयाँ वर्ष, बिसु तिहारका साथै चैते दशैंसमेत यसै महिना परेकाले नोकरीको सिलसिलामा भारतमा रहेका कतिपय सुदूरपश्चिमेली एक साताअघिदेखि नै घर फर्किने गर्दछन् ।
सभार -नेपाली विकिपिडिया
